Institutionele hervormingen & politieke vernieuwing: nota over onze staatsstructuur
Versnippering leidt tot inefficiëntie, dat is in ons land al langer duidelijk. We moeten daarom nadenken over hoe en waar we België beter kunnen laten functioneren. Deze nota wil helpen om tot visievorming te komen en discussie en reflectie te stimuleren. De punten die naar voren zijn gebracht, zijn geschreven vanuit een onafhankelijk standpunt.
Deze nota werd uitgewerkt door dr. Lode De Waele, adviseur Begroting en Financiën, op vraag van Christian Leysen.
Institutionele hervormingen: een efficiënter bestuur tussen de federale staat en de deelstaten
Het is een feit dat de verschillende staatshervormingen de efficiëntie in België vaak niet hebben vergroot, eerder het tegendeel. Een verdere regionalisering van de bevoegdheden zou consensus onder de deelregio’s nog verder bemoeilijken, terwijl er voor veel bevoegdheden nauw moet worden samengewerkt – zoals de corona-crisis zeer duidelijk aantoonde. Het bewijst dat een grote versnippering van bevoegdheden de samenwerking tussen de regio’s verhindert en een integrale aanpak in de weg staat.
Daarom dient er een striktere hiërarchie te komen inzake de verdeling van de bevoegdheden tussen de federale staat en de deelregio’s en een duidelijk arbitrage-mechanisme te worden uitgewerkt wanneer consensus onmogelijk blijkt. Bevoegdheden dienen dus vooral zo efficiënt mogelijk te worden verdeeld. Een grondige institutionele evaluatie is aangewezen, waarbij bevoegdheden die van essentieel belang zijn voor het land opnieuw dienen te worden gefederaliseerd. Concreet betreft dit de beleidsdomeinen mobiliteit, energie, leefmilieu en klimaat. Er dient een minister op federaal niveau bevoegdheid uit te oefenen over elk van deze domeinen zodat er een consistent beleid kan worden gevormd.
Daarnaast is het inderdaad zo dat de deelregio’s vandaag maar over een beperkte autonomie beschikken om zelf hun inkomsten te bepalen, aangezien de financiering van de gewesten voor het grootste gedeelte bepaald wordt door federaal geheven belastingen. In principe loopt dit goed zolang de inkomsten uit deze middelen jaar na jaar blijven toenemen. Echter, van zodra deze middelen neigen af te nemen omwille van bijvoorbeeld een grote economische schok, zoals de corona-crisis, zet dit de verstandhouding tussen de regio’s en de federale staat onder druk. In die zin tendeert het huidige staatsbestel op langere termijn onvermijdelijk naar een afnemende stabiliteit. Daarom moet het mogelijk zijn om bevoegdheden zoals de personenbelasting te regionaliseren, binnen grenzen die federaal worden bepaald, om fiscale concurrentie tussen de regio’s te voorkomen. Deze afweging, waarbij bepaalde strategische bevoegdheden opnieuw op federaal niveau worden getild en de regio’s meer fiscale autonomie verkrijgen langs de inkomstenzijde, kan de wisselwerking en loyauteit tussen de federale staat en de deelstaten versterken.
Institutionele hervormingen: een efficiënter bestuur op het niveau van de lokale besturen
Het aantal gemeentes in België ligt een stuk hoger dan in onze buurlanden: 589 versus bijvoorbeeld 355 in het nochtans grotere Nederland. Op dit vlak kunnen er nog aanzienlijke schaalvoordelen worden gegenereerd. Dit is uiteraard geen evidentie omdat er heel wat formele en informele intergemeentelijke samenwerkingen zijn die de gemeentegrenzen overschrijden. Desalniettemin is de huidige structuur budgettair onhoudbaar doordat de pensioenlasten voor heel wat lokale besturen zeer sterk doorwegen waardoor hun beleidsruimte alsmaar meer beperkt wordt. Bovendien is er een grote budgettaire krapte ontstaan op Vlaams niveau, waardoor alsmaar meer bevoegdheden naar lokale besturen worden overgeheveld zonder dat de investeringsenveloppes volgen.
We willen daarom inzetten op een fusie tussen lokale besturen, waarbij een gedeelte van de schulden door lokale besturen wordt overgeheveld op provinciaal en Vlaams niveau zodat lokale besturen terug meer ademruimte krijgen en er een breder draagvlak kan worden gecreëerd onder de lokale besturen voor een fusie. Bovendien willen we OCMW’s en gemeentes op juridisch niveau laten samensmelten waarbij de bijzondere comités dienen te worden gedepolitiseerd opdat ze in alle onafhankelijkheid kunnen werken. Intercommunales dienen te worden gedepolitiseerd en waar mogelijk te worden afgeschaft: een substantieel aantal intergemeentelijke samenwerkingen kunnen immers voortaan worden gecoördineerd op provinciaal niveau.
Samenvattend impliceert dit dat het aantal gemeentes met ongeveer een derde zal afnemen, de intercommunales zoveel mogelijk worden afgebouwd en de coördinerende rol van de provincies aan de andere kant wordt versterkt. We zijn geen voorstander om deze bevoegdheden volledig over te hevelen naar het Vlaamse niveau vermits dit niveau in realiteit vaak te ver staat van zowel de burger als de lokale overheid, waardoor een tussenniveau noodzakelijk blijft.
Politieke vernieuwing: inzetten op participatieve democratie
We voeren de 3 maal 20% regel in. Het aantal parlementsleden binnen de deelregio’s en op federaal niveau dient te worden gereduceerd met 20%, alsook het loon dat zij ontvangen. Het is onmogelijk om van de bevolking een financiële inspanning te vragen wanneer beleidsmakers zelf niet het voorbeeld geven. Uittredingsvergoedingen worden beperkt tot maximaal drie maanden per legislatuur. Het loon van parlementsleden en ministers zal voortaan voor 20% gekoppeld worden aan economische en ecologische indicatoren zoals economische groei, daling van de uitstoot van broeikasgassen en verbetering van de luchtkwaliteit. Voortaan ontvangen parlementariërs geen loon meer wanneer er zes maanden na verkiezingen nog geen regering is gevormd (met uitzondering van de ministers in lopende zaken).
Het is geen goede zaak voor de democratie dat er een klasse van beroepspolitici bestaat die hun volledige professionele carrière te danken hebben aan het politieke bestel, zonder ook maar één dag in de private of publieke sector te hebben gewerkt. Er dient meer rotatie te zijn binnen de politiek zodat er voldoende vernieuwing ontstaat. Daarom willen we dat parlementsleden voortaan slechts maximaal één keer kunnen herkozen worden, zowel binnen de regionale parlementen als de Kamer en Senaat.
De partijdotaties worden voor elke partij forfaitair gereduceerd met 20%. De coördinatie tussen de regio’s en de federale staat wordt versterkt door de invoering van een federale kieskring. Voor wat betreft parlementsleden die eveneens uitvoerend mandataris zijn in een stad wordt er een decumul voorzien. Voor ministers geldt er een volledige decumul. Voorts wordt er 10% van het totaal beschikbare budget voorzien voor participatieve democratie, waarbij burgers door middel van hun belastingbrief prioritaire beleidsdomeinen kunnen aanduiden.
1 reactie
Helemaal eens met het terugdraaien van bepaalde staatshervorming, er zijn absurde bevoegdheidsverdelingen nu!
Ook eens met de fusies van gemeenten, op voorwaarde dat er specifieke aandachtsgebieden per deelgemeente kunnen gedefinieerd worden, bv een eerder stedelijke gemeente fusionerrt met een eerder landelijke gemeente, dan mag dit niet leiden tot een beleid waarbij de laatste wordt verstedelijkt. Provinciebesturen hebben helemaal geen plaats meer in het land als er al een regionale overheid is en de gemeentes groter worden.